Wednesday, 26 June 2019

DAN HRIAT LOH HI CHHUANLAM TLING A NI LO.LAW & JUSTICE(ARTICLE)

*DAN HRIAT LOH HI CHHUANLAM TLING A NI LO:*


1. Nupuite chunga kutthlak ching hi tunlai chhanah pawh an la awm zeuh zeuh. Nupuite an nih mai vangin an chunga kutthlak theihna tumahin kan nei lo. Dânah chuan i nupui chunga kut i thlak kha Governor/Chief Minister nupui chunga kut i thlak nen a pawi dan a inang vek.

*Section 375 IPC-a* kan hmuh dânin mahni nupuite pawh nise, an duh loh chungin a pawl luih (sexual intercourse) theih loh. Hmeichhe dang pawngsual nen a hremna an danglam chuang lo.

*Section 497 IPC-a* kan hmuh danin, mi tupawh mi dang nupui (pawmlai) a ni tih hre reng chunga a lo mutpui (sexual intercourse) chuan, (a hmechhiain lo duh pawh nise) *'uire'* (adultery) a ni. Kum 5 thleng Lung In tan bakah pawisa chawi theihna a ni. A hmeichhe tan  erawh hremna a awm ve lo, a sawmtu leh zar hmasatu pawh lo ni se.

*2. SILAI :* Section 3 of Arms Act, 1959-a kan hmuh danin Silai Licence neih chauh loh chuan a hman leh khawih phal a ni lo.

Amaherawhchu, Licence neitu bula a awm lai leh ziak ngeia licence neituin phalna a pek chuan licence neitu ni lovin a kawl thei. Chuvangin, a duh a nih  chuan licence neituin țawngka mai ni lo ziak ngeiin a pe tur a ni.

*3. Motor Accident Claim :* Motor Accident vang emaw Motor-in a lo khawih vanga thihna emaw hliamna emawte miin a lo tawh palh chuan *Motor Accident Claim Tribunal* kaltlangin zangnadawmna *(compensation)* hmuh theih a ni.

Motor tih hian Scooter, Motor Cycle, Auto Rikshaw-te pawh a huam vek. Motor khan insured a nih chuan Compensation kha Motor neitu ni lovin Insurance Company-in an pe tur a ni. *Insure a nih loh erawh chuan Motor neituin a pe tur a ni.*

4. Mi tam tak chuan mi pawi an khawhin, *"ka ruih vang"* tih hi an chhuanlam fo va, an ruih lai hi chuan thil engkim tih thiangah an inngai niin alang.

Mahse, a lo ni hauh lo. *Section-85 IPC-a* a lan danin ruih lai leh ruih vang *(at the time of doing it, is by reason of intoxication)-a* thil ti a nih chuan a thil tih kha thu tlinga ngaih a ni lo.

Mahse, ruih lai leh a thil tih lai khan chhia leh țha hriatna hlauh khawp leh lu lam leh mawng lam pawh hre lo khawp *(incapable of knowing the nature of the act, or that he is doing what is either wrong or contrary to law)* a ni tur a ni.

Hemi bakah hian ruihtirtu (zu, drugs, etc.) kha ama duhthu leh hriatna ni lova eitir/intir emaw a ni tur a ni. (the thing which intoxicated him was administered to him without his knowledge or against his will).

Hetiang hi dan a nih vangin *"Ruih vang"* tih chhuanlam hman hi thil harsa leh thil theih loh niin a lang.

*"Ruih vang"* leh ruih laia thiltih danin a ngaihdam theih chin chu - *entirnan,* Mr. A hi a țulna vangin Doctor-in damdawi a lo chawh a, a chawh ang chiahin a ei/in a, hriat sual palh avangin a chawh loh angin a lo ei/in palh a, emaw, Mr. A chua duh leh duh loh pawh sawi lovin mi dangin ruihtheih thil an tulh (administer) a, emaw a hriat miah lohvin a ei turah ruihtheih thil midangin an lo telh sak a.

He a chunga kan sawite a vang khian Mr. A chu a rui (intoxicate) ta chiam mai a, chhia leh tha hriatna hloh khawp leh, mumal nei lo khawpin a awm ta a.

Chutih lai chuan, a hmangaih em em, a fapa neih chhun emaw nupui emaw, mi dang huatna a neih miah loh emaw , a lo tinâ emaw tihlum ta mai.

Hetiang dinhmunte a nih chuan Mr. A-a kha danin a ngaidam thei chauh a ni. Mahse, Mr. A-a khan ama duhthu emaw ruihtheih a ni tih hre chunga a in emaw ei a nih chuan engang dinhmuna awm pawh ni se, a thil sual tih kha Danin a ngaidam thei lo.

5. Dan lamah mi tupawhin harsatna leh hriat duh a neih chuan pawisa cheng khat mah i sen ngailovin Mizoram State Legal Services-in *"Free Legal Advice"* a pe thei reng che.
Member Secretary, Mizoram State Legal Service Authority, New Secretariat Complex Khatla, Aizawl

*6. Wild lilfe (Protection) Act, 1972-a* kan hmuh danin mi tupawhin Ramsa leh Nungchate thah leh tihnat phal a ni lo. Hemi dan bawhchhia chu hrem tur a ni

*Mizoram Sawrkar Notification No. C. 18013/2/91-FST, the 19th September, 2002 published in the Mizoram Gazette Extra Ordinary. Vol. XXXI, Aizawl 25.9.2002, Issue No 297-a* kan hmuh angin Ramsa/Nungchain pawi an lo khawih chuan zângnadawmna Sawrkarin a hnuaia mi ang hian a pe ang:

*(1) Mihring thihnaah -* Rs.1,00,000.00

*(2) Mihring ramtuileilo-ah -* Rs.1,00,000.00

*(3) Mihring hliam -* Damdawia inenkawlna senso zat.

*(4) Mihring na taka hliam -* Rs.33,333.00
(grevious injurious)

*(5) Lawi, Bawng, Sabengtung:*

*a. A in (shed)-ah -* Rs.5,000.00

*b. Ramhnuaiah -* Rs.2,500.00

*(6) Kel, Vawk, Beram:*

*a. A in (shed)-ah -* Rs.2,000.00

*b. Ramhnuaiah -* Rs.1,000.00

A chunga kan sawite hian Wild Life Protection Areas, *i.e. Wild Life Sanctuary, National Park leh Tiger Reserve* huamchhunga thil thleng te a huam lo.

*(7) Lova Buh kung ding lai  -*=Rs.2,000.00 per hectar

(8) a. Compensation dil duhte chuan post Mortem report (thihna thilah) emaw Hliamte tan Medical Certificate leh inenkawlnaa sum senso zat chipchiar taka lanna Mizoram Sawrkarin a Recognise Doctor atangin a nei tur a ni.

b. Compensation dil duhte chuan Ransain an pawi khawih atanga ni 5 (five) chhung ngeiin Range Officer of the Environment & Forest Department hnenah an hriattir (Report) tur a ni.

Ransain an tihchhiat/pawite chu Range Officer emaw Deputy Ranger emaw Forester emaw Forest Guard, Village Council President (VCP)te nen ni 10 (ten) chhungin an enfiah tur a ni.

c. Compensation dil duhte chuan a dilna form hmangin Ransain pawi a khawih atanga thla khat chhungin bialtu DCF/DFO hnenah an dil tur a ni a, dilnaah chuan Post Mortem report/finfiahna report/medical certificate, etc. a tel tur a ni.

d. Mizoram Divisional Forest Officer thu tlukna chu Rs.2,000.00 chinah final a ni a, Rs.2,000.00 chunglamah chuan Conservator of Forest, Mizoram Chief Wildlife Warden-te chu thu thlukna siamtu tur an ni.

*Source:* Dan Hriatna (A monthly legal Journal

No comments:

Post a Comment

YoWhatsApp APK 8.85 Download Latest Version [Anti-Ban] in {2020}

  YoWhatsApp APK 8.85 Download Latest Version [Anti-Ban] in {2020}   06:22:00 This is the official website in this website you easily downlo...